Dla rozstrzygnięcia sprawy istotne jest dokładne rozpatrzenie wszystkich okoliczności zdarzenia poddanego postępowaniu sądowemu. Pod uwagę muszą być brane dowody zarówno świadczące o winie, jak również niewinności oskarżonego. Zgromadzenie materiału dowodowego jest więc warunkiem koniecznym ustalenia prawdy i wydania przez sąd obiektywnej decyzji zgodnej z przepisami Kodeksu karnego.
W postępowaniu sądowym dowody mają bardzo duże znaczenie. Bez nich niemożliwe byłoby ustalenie prawdy – wyjaśnienie okoliczności zdarzenia i wskazanie sprawcy. I choć Kodeks karny nie zawiera sprecyzowanego katalogu dowodów, dokładnie określa zasady postępowania dowodowego w przebiegu toczącego się procesu sądowego.
Czym jest dowód?
Zgodnie z Kodeksem karnym dowodem jest wszystko, co pozwala wyjaśnić sprawę, a zostało dopuszczone do postępowania. Materiał dowodowy gromadzony jest w celu wyjaśnienia przebiegu zdarzenia i ustalenia zaistniałych okoliczności. Stanowią go zeznania podejrzanego, jak również złożone przez świadków, opinie wydane przez biegłych, przedmioty znalezione na miejscu zdarzenia, a także wszelkie zabezpieczone tam ślady.
Dowody bezpośrednio wskazują więc na określone fakty, które zebrane stanowią o okolicznościach zdarzenia. Wszystkie dowody powinny być gromadzone zgodnie z przepisami kodeksu prawa karnego, aby na ich podstawie możliwa była obiektywna ocena zdarzenia i wydanie sprawiedliwej decyzji przez sąd.
Wnioskowanie o dowód
Wnioski o przeprowadzenie dowodu, czyli uwzględnienie materiału w postępowaniu sądowym, mogą składać wyłącznie strony procesu. Prawo do tego przysługuje zarówno oskarżeniu, jak i obronie, o co występuje się z wnioskiem pisemnym lub ustnym. Mimo że osoby trzecie nie mogą składać wniosków dowodowych, mają prawo informowania o istnieniu takiego materiału, o którego rozpatrzeniu i uwzględnieniu w sprawie decyduje z urzędu sąd.
Nie dowód, a poszlaka
Zdarza się, że brakuje bezpośrednich dowodów w sprawie. Wówczas postępowanie toczy się w oparciu o dowody pośrednie, czyli o tzw. poszlaki, które nie wskazują na konkretne dla sprawy fakty, a wyłącznie potwierdzają stawiane tezy. Poszlaki pozwalają więc wyłącznie na wyciąganie wniosków, ale niestety nie dowodzą wprost o zaistniałych okolicznościach. Im jest ich więcej i im bardziej wiążą się ze sobą, tym łatwiej o rozstrzygnięcie sprawy. Znacznie trudniej obiektywnie ustalić przebieg zdarzenia i wydać decyzję w oparciu o pojedyncze poszlaki. Jeśli więc w oparciu o nie toczy się sprawa, zgodnie z Kodeksem prawa warunkiem koniecznym dla jej rozstrzygnięcia jest ustalenie przebiegu i okoliczności zdarzenia z wykluczeniem jakichkolwiek innych możliwych wersji.
